Een product-service systeem (PSS) is een bedrijfsmodel waar een combinatie van goederen en service wordt aangeboden om meerwaarde te creëren voor de klant. Een PSS kan product-, gebruiks- of resultaatsgericht zijn (Tukker 2004; Vlaanderen Circulair, n.d.).
Product-, gebruiks- of resultaatsgericht PSS
Als niet de producten of diensten maar de resultaten centraal staan in de communicatie omtrent het PSS, dan spreken we over resultaatsgerichte PSS. Bij de Green Deal deelnemers geeft Boels aan klanten te willen ‘ontzorgen’ door het beheer van hun machines als een service aan te bieden. Met andere woorden, klanten kunnen het onderhoud, de keuringen en eventuele reparaties outsourcen aan dit bedrijf. Een ander voorbeeld van een resultaatsgerichte PSS is het pay-per-service unit model dat we aantreffen bij Partago. Klanten kunnen er immers voor kiezen om per rit met de elektrische wagen te betalen. Tot slot kunnen organisaties ook inzetten op een functioneel resultaat in plaats van het aanbieden van bepaalde producten of diensten. Op hun websites zetten Booot en Porseleen – die eigenlijk instaan voor verhuur van respectievelijk sloepen en keukengerei – “heerlijk genieten!” en “plezier beleven zonder overvolle keukenkast” centraal.
Circulair potentieel
De voorgenoemde PSS types – die ook worden gecombineerd door Green Deal deelnemers – worden vaak naar voor geschoven als bedrijfsmodellen met circulair potentieel. Dit omdat, afhankelijk van het gekozen PSS type, waardecreatie in meer of mindere mate wordt losgekoppeld van fysieke producten, met mogelijks lager grondstoffenverbruik als resultaat. Ook worden producenten en aanbieders gestimuleerd om hun blik te verruimen naar de volledige levenscyclus van een product, wat kan leiden tot het inzetten van kwalitatieve producten die lang meegaan en herstel- en/of demonteerbaar zijn.
De vraag is dan ook welk PSS type jouw organisatie best kiest?
Volgens Tukker (2004) zijn productgerichte PSS relatief eenvoudig te implementeren (zeker in organisaties met een product-focus), maar gebruiksgerichte PSS hebben een groter potentieel om radicalere milieuvoordelen te generen. Meer recent onderzoek suggereert echter dat gebruiksgerichte PSS niet per definitie milieuwinsten realiseren (Carlborg et al., 2023). Veel hangt af van de redenen waarom en de wijze waarop een PSS wordt opgezet. Ook is het niet evident om marktwaarde te creëren met gebruiksgerichte PSS. Gebruikers van dit PSS type kunnen namelijk heel wat barrières ervaren waar organisaties mee aan de slag moeten gaan, zoals bezorgdheden omtrent de hygiëne, vragen omtrent de betrouwbaarheid van de producten en bekommernissen omtrent de fit met de levensstijl (Hazée et al. 2017). Resultaatsgerichte PSSs komen deels tegemoet aan deze barrières door te vertrekken vanuit de resultaten die ze met klanten willen bereiken (Tukker 2004), maar dat vereist dan weer een bijzonder goed begrip van waar klanten echt van wakker liggen. Ook is het niet gegarandeerd dat een resultaatsgerichte PSS met haar nadruk op het tegemoet komen aan de noden en wensen van klanten het product- en materiaalgebruik daadwerkelijk reduceert.
Al bij al kunnen we concluderen dat het best passende PSS type afhankelijk is van de mate waarin jouw organisatie kan en wil investeren in een beter begrip van wat klanten willen bereiken én het belang dat jouw organisatie hecht aan het creëren van milieuvoordelen en het realiseren van het circulair potentieel.
Auteurs
- Katrien Verleye (CSI-UGent)
- Lisa Antonissen (CSI-UGent)
- Anse Smeets (Vito)
Referenties
- Carlborg, P., Snyder, H., & Witell, L. (2023). How sustainable is the sharing business model? Toward a conceptual framework. R&D Management.
- Hazée, S., Delcourt, C., & Van Vaerenbergh, Y. (2017). Burdens of access: Understanding customer barriers and barrier-attenuating practices in access-based services. Journal of Service Research, 20(4), 441-456.
- Tukker, A. (2004). Eight types of product–service system: eight ways to sustainability? Experiences from SusProNet. Business strategy and the environment, 13(4), 246-260.
- Vlaanderen Circulair (n.d.). Product-service systems. Gevonden op 26/9/2023 via Product-service systems – Vlaanderen Circulair (vlaanderen-circulair.be).